پاسداری از حقوق انسان‌ها، هدف اصلی بعثت انبیا

آیا می‌توان متدین بود اما به حقوق دیگران بی‌توجهی کرد؟

چکیده :هیچ جامعه و نظامی نمی تواند خود را دینی و الهی بنامد در حالی که به حقوق انسان ها بی توجهی می کند و به راحتی آنها را پایمال می کند. کسانی که مدعی درد دین هستند و می خواهند از دین دفاع کنند، بویژه عالمان دین، باید بیش از هر چیز به حقوق انسان ها توجه کنند. معیار دینداری انسان ها بیش از رعایت ظواهر دینی و شرعی و عبادی ، که در جای خود بسیار مهم هستند، رعایت و توجه به حقوق انسان هاست. صدای عدالت خواهی و رعایت حقوق انسان ها صدایی مقدس و آسمانی است و هدف خداوند از فرستادن انبیا این بوده است که این صدا در میان انسان ها طنین انداز شود....

عبدالرحیم سلیمانی اردستانی در یادداشتی به موضوع حقوق انسان‌ها و جایگاه آن در دین پرداخته و تاکید کرده که هیچ جامعه و نظامی نمی تواند خود را دینی و الهی بنامد در حالی که به حقوق انسان ها بی توجهی می کند و به راحتی آنها را پایمال می کند. او همچنین معتقد است که عالمان دینی هم اگر نسبت به عدم رعایت ظواهر دینی عبادی یا برخی از جنبه های ظاهری دین مانند نوع پوشش و… حساسیت نشان دهند اما نسبت به تضییع حقوق انسان ها حساسیت نشان ندهند، به طور قطع و یقین از وظیفه دینی خود فاصله گرفته‌اند. متن این یادداشت را به نقل از وبلاگ شخصی وی، بخوانید:

قرآن مجید درباره هدف بعثت انبیاء می فرماید: «لقد ارسلنا رُسُلَنا بالبینات و انزلنا معهم الکتابَ و المیزانَ لیقومَ الناسُ بالقسط» به راستی ما پیامبران خود را با دلایل آشکار روانه کردیم و با آنان کتاب و میزان فرود آوردیم تا مردم به عدل و داد برخیزند»(الحدید/۲۵).

در آیات دیگری خداوند با تاکید بسیار به عدل و داد فرمان می دهد: « ای کسانی که ایمان آورده اید، پیوسته عدل و داد را به پا دارید و برای خدا گواهی دهید»(نساء/۱۳۵؛ همچنین مائده/۸). در آیات متعدد دیگری خداوند پس از اینکه به صورت های مختلف بر عدل و داد و قسط فرمان می دهد می فرماید: «خداوند دادگران را دوست دارد» (برای نمونه، مائده/۴۲؛ حجرات/۹؛ ممتحنه/۸). در آیه ای دیگر آمده است که «خداوند به دادگری و نیکوکاری فرمان می دهد» (نحل/۹۰) و باز در آیه ای دیگر خداوند دو انسان را مثال می زند که یکی لال است اما دیگری به دادگری فرمان می دهد. می فرماید آیا این دو انسان مساوی هستند؟(نحل/۷۶). در آیه دیگری می فرماید هیچ چیزی حتی دشمنی نباید باعث این شود که عدالت زیر پا گذاشته شود(مائده/۸).

پس باید نتیجه بگیریم که مطابق تعالیم قرآن مجید عدل و داد هدف اصلی بعثت انبیا و اساس دینداری است.

امام علی(ع) می فرماید: «خداوند سبحان، عدالت را قوام بخش زندگی مردم و مایه دوری از تضییع حقوق و گناهان و وسیله آسانی و گشایش برای اسلام قرار داده است»(غررالحکم، ح۴۷۸۹) و می فرماید: «به راستی دادگری میزان سنجش خداوند سبحان است که آن را در میان مخلوقات قرار داده است و آن را خدا برای بر پا داشتن حق قرار داده است»(غررالحکم، ح۱۶۹۶).

پس دنیا و آخرت مردم به عدالت و دادگری بستگی دارد و مردم همگان وظیفه دارند که در راه اجرای عدالت و جلوگیری از تضییع حقوق مبارزه کنند. و البته وسیله سنجش دینداری مردم نیز میزان توجه به عدالت و تلاش برای برپایی عدل و داد و جلوگیری از حق کشی هاست. پیامبر اسلام(ص) می فرماید: «وقتی مردم، ستمگری را ببینند و جلوی ستمگری او را نگیرند، بیم آن می رود که خدا همه را به عذاب خویش دچار کند»(نهج الفصاحه، ح۳۳۳۱).

آن حضرت می فرماید: «برادرت را یاری کن چه ستمگر باشد و چه ستم کش، اگر ستمگر است او را از ستمکاری باز دار و اگر مظلوم است او را یاری کن»(همان ح۳۳۴۸ و ۳۳۳۸).

پس وقتی در جامعه ظلمی صورت می گیرد همه مومنان دو وظیفه بسیار مهم دارند و از دو جهت باید با ظلم و ستم مبارزه کنند. هم ظالم را باید یاری دهند و هم مظلوم را. اما یاری ظالم به این است که جلو ظلم و ستم او را بگیرند و او را از این کار باز دارند.

اما اگر ظالم و ستمگر را در ستمگری اش کمک کند که تکلیف روشن است آن حضرت می فرماید: «هر کس به ستمگری کمک کند تا حقی را پایمال کند خدا و رسول او از او بیزاری می جویند»(همان، ح۳۳۳۹). اما این کمک به ظالم و ستمگر چه اندازه که باشد باعث بیزاری خدا و رسول او می شود؟ آن حضرت می فرماید: «هرکس با ستمگری راه رود، گناهکار است»(همان، ح۳۳۴۹). و می فرماید: «چون روز قیامت شود منادی ای ندا دهد: کجایند ستمگران و یاران آنها؟ آن که دواتی برای آنان لیقه کرده، یا سر کیسه ای را برای آنان بسته، یا قلمی برای آنان در مرکب فرو برده است. پس آنان را نیز با ستمگران محشور کنید»(بحار الانوار، ج۷۵، ص۳۲۲).

به هر حال در روز قیامت ستمگران و یاورانشان در دوزخ هستند(همان، ح۳۳۲۲). اما پیامبر(ص) در سخنی بسیار عبرت آموز برای کمک به ستمگر تاثیر دنیوی عجیبی را بیان می فرماید: «من اعان ظالما سلَّطه الله علیه» هر کس ستمگری را یاری دهد، خدا همان ستمگر را بر او مسلط می کند(همان، ح۳۳۵۸). پس کمک و یاری ستمگر در واقع چاه کندن برای خویشتن است.

پس بنا بر آیات و روایات اسلامی مهم ترین هدف دین آن است که انسان ها به عدل و داد بر خیزند و جامعه ای عاری از بی عدالتی و حق کشی بسازند و جامعه بشری را از ظلم و ستم و تجاوز پاکیزه گردانند. خداوند، انبیای خود را همراه با کتب آسمانی برای همین هدف مقدس نازل کرده است بنا بر این:

۱-جامعه و نظامی دینی تر و مقدس تر و مطلوب خداوند عادل و انبیای اوست که بیش و پیش از هر چیز به این امر توجه کند. هیچ جامعه و نظامی نمی تواند خود را دینی و الهی بنامد در حالی که به حقوق انسان ها بی توجهی می کند و به راحتی آنها را پایمال می کند. یک جامعه و نظام حتی اگر ظواهر عبادی دین را رعایت کند و نسبت به آنها حساسیت نشان دهد و آنها را تبلیغ و ترویج کند، اما دغدغه اول و اصلی او حقوق انسان ها نباشد، دینی و اسلامی و الهی نیست.

۲-کسانی که مدعی درد دین هستند و می خواهند از دین دفاع کنند، بویژه عالمان دین، باید بیش از هر چیز به حقوق انسان ها توجه کنند. اگر عالمی نسبت به عدم رعایت ظواهر دینی عبادی یا برخی از جنبه های ظاهری دین مانند نوع پوشش و… بسیار حساسیت نشان می دهد اما نسبت به تضییع حقوق انسان ها حساسیت نشان نمی دهد یا کم تر نشان می دهد به طور قطع و یقین از وظیفه دینی خود فاصله گرفته است.

۳-معیار دینداری انسان ها بیش از رعایت ظواهر دینی و شرعی و عبادی ، که در جای خود بسیار مهم هستند، رعایت و توجه به حقوق انسان هاست. میان دو کس که یکی نسبت به ظواهر شرعی عبادی و حق الله بی مبالات است اما نسبت به حقوق انسان ها حساس است و آنها را رعایت می کند و دیگری که به عکس است قطعا اولی به تعالیم دین و انبیاء نزدیک تر است.

۴-صدای عدالت خواهی و رعایت حقوق انسان ها صدایی مقدس و آسمانی است و هدف خداوند از فرستادن انبیا این بوده است که این صدا در میان انسان ها طنین انداز شود. این صدا و ندا را باید از هر کجای عالم که بر خیزد غنیمت شمرد و تقویت کرد؛ و البته کاستی های آن را باید با استفاده از پیام نورانی وحی گوشزد کرد. این ثمره تلاش انبیاست که فطرت عدالت خواهی و حق طلبی انسان بیدار گشته است. این صدا و ندا را باید رحمانی انگاشت و نه شیطانی.